Ribeira Sacra: A Galicia insospeitada

Cando un se atopa coa Ribeira Sacra, non se cansa de pensar que é incrible, pero tamén moito máis. Moito máis e, sobre todo, calquera cousa menos retórica baleira e incenso barato. A Ribeira Sacra, por orografía, historia e outras circunstancias, conservouse cal secreto dos deuses, que a gozaron desde sempre, compartida con monxes e ermitáns, incrustados nunha natureza singular, custodiando crenzas ou perdéndoas, pero, en todo caso, habitando lugares nos que a beleza non necesita explicación, senón goce. Desde entón ata hoxe, pespunteando séculos cunha supervivencia enxeñosa, viticultura heroica mediante, barqueiros do Miño e do Sil, “ carontes” hábiles e imprescindibles.

Teño para min que achegarse ao mosteiro de Santa Cristina, xoia do románico onde as haxa, mentres as súas pedras xogan a esconderse, entre ramas de castiñeiros, das miradas dos turistas que empezan esta estraña tempada, sucando en barcos-mosca, ese afluente que din quixo ser rebelde, antes de renderse ao encoro de Santo Estevo; estar, como digo, á beira desa igrexa con frescos recuperados, maxia e transcendencia, imaxinando o “ armarium claustri”, que gardaba as lecturas tras os longos paseos por carreiros e viñedos. Só a experiencia de vivilo toca a corda, ás veces oxidada, das sensacións que merecen a pena.

É esta ladeira ourensá, agora barroca nas súas cores e ocre no outono, a que nos ha de acompañar a San Esteban, a San Pedro de Roca e a Santa María dá Xunqueira, ou seguindo unha curva sen fin, teimuda, chamada estrada, subir ata Castro Caldelas, castelo, bica e mirada sobre viñas infinitas, onde, agora, a tecnoloxía borra o sufrimento dos “ socalcos”, tanto subir e baixar para manterse vivos, en sentido estrito.

Que ninguén pense que achegarse a Montederramo alívianos do torrente estético de bosque e prado, bidueiros e ecos centenarios, que namoraron aos frades franceses de Claraval. Un xute de gregoriano, se fose posible, para ligar o cóctel de románico, gótico e renacentista, antes de irnos á outra beira, baixo os entusiastas saúdos duns viaxeiros en globo, porque que a Ribeira Sacra foi creada tamén para deixarse querer desde o aire.

E así chegamos a Monforte de Lemos, de cuxa terra tiven ocasión de falar alá polo Nápoles dos Condes, e sobre todo de D. Pietro Fernández dei Castro, con Manuela Sáez, incansable investigadora, xa sexa aquí, xa sexa en Italia, valedora dun irmandamento ben traballado e nunca concluído. Monforte é un bo punto de partida para continuar a inmersión nesta Galicia escondida. San Xoán dá Cova, Santo Estevo de Chouzán, salvadas no seu día do ahogamiento no encoro de Vos Peares, o recodo do Cabo do Mundo, fervenzas de Augacaida e Fondós, “ sementeira” de adegas, Santa María de Pesqueiras, San Paio de Diamondi, San Xulián de Lobios, Santa María de Proendos, San Vicente de Pombeiro, entre otos moitos testemuños da riqueza que se labrou no granito e na fe. E non me esquezo desa xoia que é San Miguel de Eiré, na súa sinxeleza xaxún de soberbia, remanso para crentes e agnósticos, todos embebidos de achados sucesivos dunha xenética histórica, que suxiro como lectura obrigada desde a escola primaria.

Non esquezamos os viños, con denominación de orixe e cinco subzonas: Amandi, Chantada, Quiroga- Bibei, Ribeiras do Miño e Ribeiras do Sil. Pódese palpar o orgullo dos produtores, que convivindo con paisaxes que rivalizan cos da Moselle ou os do val do Douro, melloraron progresivamente os seus viños, cunha variedade preferida, a Mencía. Pero postos a buscar, tamén se poden atopar uvas loureiro, treixadura, godello, Dona Branca, merenzao, caíño, tempranillo…

Pois ben, desde a Fundación Belarmino Fernández Iglesias, nacida en Rosende, Sober, e con sede no Pazo de Ribas, asomándose ao Cabe, queremos apoiar a candidatura da Ribeira Sacra a ser designada como Patrimonio da Humanidade. Cremos que é deber das xeracións actuais e futuras preservar esta extraordinaria herdanza, e esa elección pola UNESCO sería unha oportunidade en termos de prestixio, protección e posta en valor dun indubidable ben público, para seguir preservando a súa autenticidade, a dunha Galicia insospeitada, bela e insólita.

LUIS CARAMÉS VIÉITEZ
PRESIDENTE
Columna publicada en La Voz de Galicia, edición Ourense